TERRACOTTA

Het woord ‘terracotta’ komt uit het Italiaans en betekent ‘gebakken klei’. Maar in de kunstgeschiedenis en in de archeologie wordt de term gebruikt voor aardewerk dat niet op de draaischijf is vervaardigd. We vinden deze voorwerpen uit de oudheid overal in de wereld. Vaak zijn het voorstellingen van goden, mensen of dieren. Maar ze werden ook wel gemaakt als versiering van tempels en huizen.
In het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden zijn 158 groepen en voorwerpen bijeengebracht in een smaakvolle expositie. Vandaag hier een kleine selectie met boven iedere foto een korte omschrijving.

We beginnen met een ruiter op een kameel. Omdat het dier lang buiten water kan, werd het ook vroeger al gebruikt als last- en trekdier in de woestijn. Misschien vervoert hij wel wijn uit de oasen. Het beeldje is Egyptisch en gedateerd tussen 0 en 200 na Chr.   

Twee hanen maar verschillende herkomst. De linker komt net als de kameelruiter uit Egypte en is ook in die tijd gemaakt. De haan rechts is een stuk ouder ( 500 – 480 voor Chr.) en komt uit Rhodos.

Dit miniatuur strijdwagentje komt uit het Nabije Oosten en stamt uit het tweede millennium voor Chr. Waarschijnlijk maakte het deel uit van een huiscultus.

Twee schoolkinderen met opengeklapte wastafeltjes. In de was kon met een scherpe pen worden geschreven. Als je de was glad streek kon je het daarna weer opnieuw gebruiken. In de 1e eeuw na Chr. gemaakt in Klein-Azië.

Het topstuk hieronder heeft een oranje gloed en is uitzonderlijk goed bewaard gebleven. Het komt uit Zuid – Italië ( ongeveer 440 voor Chr.) en stelt Herakles voor. Als je goed kijkt, zie je dat over zijn helm de kop van een Nemeïsche leeuw is gedrapeerd. Je ziet zijn twee ogen, de neus en de opgerekte muil. Het herinnert aan zijn eerste heldendaad.

Ook dit beeldje behoorde tot een huisaltaar en stelt Harpokrates (Horus het kind) voor, de zoon van Osiris en Isis. Het kind gold als beschermer van huis en haard. Afkomstig uit Egypte en te dateren tussen 0 en 200 na Chr.

Van deze man kan niet worden gezegd dat hij het toonbeeld van klassieke schoonheid is. Hij lijdt aan een eenzijdige verlamming van de gezichtsspieren. Waarom dit beeldje werd gemaakt is niet duidelijk. Het komt uit Smyrna (100 – 300 na Chr.).

Hieronder een theatermasker uit Italië (325 – 300 voor Chr.). De actrice die dit masker droeg, speelde een tragische rol.

Het groepje hieronder stelt een godsdienstige processie voor. Op de schouders van twee priesters wordt de hierboven al getoonde god Harpokrates rondgedragen. De kolossale fallus wordt ondersteund door twee dwergen met leeuwenmaskers. De fallus stelt de god Bes voor, de beschermer van vruchtbaarheid en seksualiteit. Het komt uit Egypte (1400 – 1300 voor Chr.).

Tot slot van deze selectie zien we een man die in foetushouding ligt te slapen. De boot heeft dan ook de vorm van een baarmoeder. Zo vaart hij naar de andere wereld om daar te ontwaken of opnieuw te worden geboren.

De expositie Terracotta is nog tot en met 13 juni te zien in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, Rapenburg 28. Open di tm zo 10 – 17 uur. MK is geldig.