Fambriekers

Ik vond een stukje in het eerste deel van Nederduitse dialecten uit 1882 waarin het Leidse dialect bijna fonetisch was opgeschreven.  Wie daarvan een indruk  wil krijgen kan hieronder een kort stukje hieruit lezen. Aan het eind van de zin gaat de toon een beetje omhoog. Vandaar dat wel wordt gezegd dat Leidenaars altijd zingen. De r wordt meestal sterk aangezet achter in de keel uitgesproken, zoals ‘de Gooise r’. (Poort klinkt ongeveer als pauwert.) Ook slikt men graag wat letters in, zodat ‘roofoverval’ klinkt als ‘rowowewal’. Door ‘import’ neemt het echte Leids wel af. Maar wie in de wijk De Kooi z’n oor te luisteren legt, komt nog ruimschoots aan z’n trekken.
Het gaat dus om arme fabrieksarbeiders die hun verdiende loon meteen naar de kroeg brachten.  Als het geld dan op was kregen ze nog wel eens een ‘hùizepùisie van de jakkenie’. Dus: De diaconie in het huiszittenhuis verstrekte dan broodjes.
Voor Leidenaars is dit een makkie om te lezen, maar de overige wereldburgers zullen er misschien toch wat moeite mee hebben.

D’r binne in Lèije zau’n paar staige in grachte, der nau zauwat niks anders as fambriekers waune. Nou mò-je niet dinke omdak dà sau zig as dà ‘k laag op en arm mins nairziet, dat lèikent der niks na. Maar zie-je, alle minse, die op de fambriek werke, binne niet ainder. D’r binne der mair as genog onder, sau knap in sau fersoendelik as ie maar durft te dinke. Maar die main ik nou niet as ik van fambriekers praat. As ie en echte fambrieker wil zien, dà mô je ’s Zundagsaves bùite de Zèllepaurt gaan, dan zè je der wel zaun stik of wat as en blèi in ’t gras zien legge. ’n Haile tèid gelaije, toen der nog kemieze n’an de paurt zatte, van waiges de belasting op de jannaiver, wait je, toe wazze der hail wat mair. En herrie bùite de paurt man, van kompt er om. Dan gonge ze n’om jannaiver in en herreberg bùite de paurt en dan laije ze dat an de Rèinkant ùit te zùipe. Dat schailde ’n slok op ’n borrel, dà kè je begrèipe. Nou is de jannaiver in de stad net sau goeiekaup as bùite, in nau zie je der auk zau’n zaui nie mair. Maar der binne der altèid nog zadder (=genoeg)  die het nie late kenne, in dàs je pùikie, n’aur!