Toen mijn verre voorvader Jean in 1648 besloot het Franse Tourcoing te verlaten om zich als wolkammer in Leiden te vestigen, werd hij gehuisvest in het armetierige Fokkesteegje aan de Lammermarkt. Deze huisjes en honderden andere werden speciaal in uithoeken, open plekken of poorten achter en tussen bestaande huizen neergeplempt voor de tienduizenden arbeiders die hier hun heil in de toen nog bloeiende lakenindustrie kwamen zoeken. De kotjes verkrotten snel en er staat nu geen huisje meer van overeind. De oppervlakte van zo’n huisje was zo’n 15 vierkante meter waarin gewerkt, gekookt en geslapen werd. Want vrijwel al het werk was thuiswerk. Er waren geen sanitaire voorzieningen en iedere vorm van hygiëne ontbrak. Op het binnenplaatsje stond een houten hokje dat voor alle bewoners tot toilet diende. Jean trouwde in 1659 met de uit Canterbury afkomstige Elisabeth del Dique. Zij stierf in het kraambed, hij hertrouwde vier keer en kreeg bij zijn vijf vrouwen tien kinderen. En al die ellende speelde zich af in een ruimte van ongeveer vier bij vier…
Toen ik twee weken geleden, samen met een gids van Groepswijzer, weer eens een deel van de stad verkende (zij om nieuwe dingen te ontdekken voor haar rondleidingen en ik voor stof voor de rubriek Leids Detail), wandelden we ook over de Middelstegracht en langs het als museum ingerichte wevershuisje uit 1560. Toen viel eindelijk het besluit aan de koperen deurbel te trekken en er eens rond te kijken. Het is een authentiek wevershuisje en alles is zoals het was. Piepklein, maar een stuk groter dan het krotje van voorvader Jean. Het eenvoudige huis werd rond 1630 gekocht door een linnenwever. De werkkamer aan de voorkant, de woonkamer met slaapplaats aan de achterkant en een zolder.
Hierboven zie je een weefgetouw uit die tijd dat nog steeds gebruikt kan worden. Dat zegt toch wel iets over de onverwoestbare constructie. Pas in de negentiende eeuw kreeg het huis een opknapbeurt: nieuwe deuren en ramen en, voor die tijd erg modern, gasverlichting. Enkele decennia na de bouw werd pas een gang gecreëerd door een eenvoudig scheidingswandje. De gang is geplaveid met oude geglazuurde tegels.
Via deze gang komen we in het slaapvertrek. De bedstee is erg klein, maar de mensen sliepen vroeger rechtop, want als je ging liggen, zou je sterven, dacht men toen. In de ruimte onder de bedstee werd het jongste kind te slapen gelegd. Dat werd dan het ondergeschoven kind genoemd. De uitdrukking wordt nog steeds gebruikt.
In deze kast werd de turfvoorraad opgeslagen:
Bij hoge nood was er een plee. Ook deze is aan de buitenkant origineel; maar wie de deksel optilt ziet geen poepton meer maar een moderne toiletpot. Je kunt nu gewoon doortrekken en de boel verdwijnt niet meer in een beerput maar in het riool.
We klauteren het trapje op naar boven en komen dan op de krakende zolder. Wie daar in de winter moest slapen was mooi de klos. Want je ziet dat er geen dakbeschot was. Sneeuw, hagel en regen hadden dus vrij spel. Dus was het niet vreemd ’s morgens wakker te worden met een laag sneeuw of ijs op de deken. Na 1910 hebben nieuwe eigenaars niet meer geïnvesteerd in het pandje. Alles bleef dus zoals het was en nu is het sinds 2004 een museumpje.
Ik liep naar buiten en dacht weer aan Jean. Vergeleken met zijn huisvesting was dit wevershuisje nog lux en woon ik als een van zijn nazaten nu zelfs in een paleisje.
tagrijn 
Sommige foto’s zouden gewoon een schilderij kunnen zijn, zo mooi! (Die van dat slaapvertrek bijvoorbeeld – prachtig). ja, wat een ongelooflijke armoede heerste er toen. Vreselijk. We zeggen wel eens: ‘die goede oude tijd’ maar die tijd was vooral goed voor een handjevol mensen. Voor de rest was het afzien. Leuk logje Tagrijn. Heel interessant en de foto’s zijn beslist het bekijken waard!
Wat een pracht museumpje. Ja, niet echt fijn om in te wonen natuurlijk, naar huidige maatstaven. Maar wat prachtig van ouderdom, schilderachtig mooi, zal ik maar zeggen. En van dat ondergeschoven kindje wist ik ook al niet.
“De kotjes verkrotten snel …”, een leuke zin, al was de werkelijkheid heel treurig.
Al met al een bijzonder logje.
Mooi beschreven en verbeeld
Het is een treurig geheel maar ik heb toch genoten van je foto’s! Nooit geweten dat een ondergeschoven kind in zo’n ruimte onder het bed van de ouders gestopt werd. En dat gangetje is wel erg nauw. Kun je nagaan als je niet met iemand samen door één deur kan 😉
Toen ik in 1988 een oud dijkhuisje kocht, zag de zolder er net zo uit als op jouw foto: door het dak kon je zien wat voor weer het buiten was. Ik heb het gekocht omdat de gemeente het hele huizenblok ging restaureren en er een heel nieuw dak op gezet werd, dus dat kwam allemaal goed. Maar je haren rijzen toch te bergen als je in zo’n armoedig hol zou moeten wonen met tien bloedjes van kinderen… Indrukwekkend verhaal!
Die goeie ouwe tijd toch 😦
Mijn woonkeuken is zelfs veel groter dan dat hele huisje. Wat moet dat allemaal gestonken hebben!
Mooie foto’s. Door het licht lijken het wel kleine Rembrandtjes. Ik ben er een tijdje geleden nog geweest omdat er toen een leuke expositie gehouden werd door Sylvia Zwaaneveldt. Heb toen ook m’n ogen uitgekeken.
http://silviazwaaneveldt.wordpress.com/about/
Interessant en overzichtelijk logje. Mooie foto’s van een op zich lelijk object. Maar die historie is zo mooi. Ik heb zelf nog in een bedstee geslapen bij opa en oma. Maar niet half opgericht gelukkig. Dat lijkt me beroerd slapen. Ze hadden ook nog zo’n buitentoilet boven een slootje. Dat was in de jaren ’50 van de vorige eeuw. Dus nog niet eens zo gek lang geleden.
Leuk om dat huisje aan de binnenkant te zien. En dan te denken dat dat pandje van je voorouder nog veel kleiner was. Hoe is het mogelijk.
ongelooflijk dat dit wevershuisje uberhaupt nog bestaat, tagrijn en bovendien nog in zo’n goede staat!!
heerlijk om daar eens te gaan neuzen! 🙂
fijn weekend,
Vandaag heb ik niks kunnen doen door mijn rug, ben er nu helemaal door heen. dus ik hou het kort.
Voor morgen een leuke dag gewenst. Hans
Poepdozen heb ik nog wel eens in gebruik gezien,maar niet heel veel meer.Op Loosduinen had een rijtje huizen in de Tramstraat nog zo’n gezamenlijke plee, als kind vonden we dat práchtig.!
Mooi dat dit huisje bewaard is gebleven en nu als museum in gebruik is..
Wat bijzonder om de sporen van je voorouders tot zover terug te kunnen vinden.
En nu ook nog te kunnen zien in wat voor armoedige toestanden ze toen moesten leven.
En zo’n toilet hadden wij vroeger ook. Een echte kakdoos en inderdaad niet met wcpapier maar met kranten, zoals Logbankje al schrijft.
gr eva
Mooi verslag van een heel mooi pand in Leiden, en neem aan dat je met Caecil op stap bent geweest.
Dat klopt, Emile. Tagrijn en ik hadden ons periodieke uitje, traditioneel afgesloten met wijn en bitterballen. Je moet eigenlijk een keer meegaan!!
Mooi stukkie, Tagrijn. Ik ben weer trots op je!!!
Of je nu een wolwevershuisje, of een lemen hut, of ieder ander onderkomen van vroeger bezoekt, dan mag je in je handen knijpen dat je in de tegenwoordige tijd leeft met een fatsoenlijk dak boven je hoofd en ruimte genoeg voor iedereen.
Een van mijn voorvaderen kwam tussen 1625 en 1642 uit Valenciennes en kwam in een wevershuisje in de Kruisstraat terecht. Verder zal het verhaal wel net zoiets zijn.
Mooi he die geschiedenis. En dan zie je ook meteen in wat voor weelde we leven. Jammer dat niet iedereen dat beseft.
Love As Always
Di Mario
Veel van vroeger is er niet meer, en in veel gevallen is dat maar goed ook. We krijgen het met elkaar steeds beter en beter, en het is goed om dat te beseffen.
Het huis waar ik woonde, op de Oude Singel had ook een zolder zo als de laaste foto,
er leuk on zo iets weer te zien.het was onze speelplaats in de Winter.
Ach jeetje, wat een armoe. Ik moet er niet aan denken. Wat gaaf dat je zelfs je voorvader uit de 17e eeuw bij naam kent.
mijn reactie verschijnt niet, zit denk ik in de spam. Hans
Dat waren arbeidsomstandigheden die je nu in ontwikkelingslanden ziet.
Kleine huisjes en grote gezinnen, waar een ondergeschoven kind ook letterlijk zo was.
Mooi wit toiletpapier had men toen ook niet, een krant die zwart af gaf.
Het wakker worden met ijs op de deken ken ik ook nog. Hans