Het paardje van Leiden

Op de dag dat dit stukje wordt gepubliceerd is het 3 oktober. Het is de dag waarop Leiden in 1574 werd bevrijd van het Spaans juk en de watergeuzen de stad binnenvoeren met haring en wittebrood. Eindelijk eten voor de uitgehongerde en geminimaliseerde bevolking.
Ieder jaar wordt dit feit feestelijk herdacht en ook uit veel plaatsen uit de omgeving trekken mensen naar Leiden om op te gaan in het feest. Tagrijn zal zich nu ongetwijfeld in het uitpuilende centrum bevinden temidden van de feestvierende menigte en dus vandaag hierover uiteraard nog geen logje met foto’s en verhalen.
Voor vandaag put ik daarom uit de rijke bron van verhalen die zich rond het beleg en ontzet in de loop der eeuwen hebben verspreid. Ware verhalen, onjuiste verhalen en sterk aangedikte verhalen. Hoe dan ook, ik heb uit diverse bronnen de gegevens verzameld over een man en zijn paardje en dat tranentrekkend verhaal ga ik nu hervertellen.

Het paardje van Leiden

In mei 1574 belegerde de Spaanse veldheer Valdez de stad Leiden voor de tweede keer. Willem van Oranje zegde hulp toe maar kon vanaf zijn ziekbed niet echt veel uitrichten. Misschien was hij in staat binnen een maand of drie hulp in te roepen en hij raadde de bevolking dan ook aan zoveel mogelijk voedsel voor die periode in te slaan. Maar het volk was eigenwijs: het zou zo’n vaart niet lopen. Maar de drie maanden verstreken en de beloofde hulp kwam niet. Het eten was op en men begon honden, katten en ratten te eten. Het aantal doden was bijna niet meer te bergen en de stad stonk van de lijken die niet zo snel konden worden begraven. Steeds keek men naar de schansen, maar daar blonken nog steeds de Spaanse wapens.
Het volk smeekte burgemeester Van der Werf de stad dan maar aan Valdez over te geven, maar die verzette zich. ‘Als jullie honger hebben, hier is mijn zwaard, hak mijn lichaam in stukken en eet het’, zou hij hebben geroepen. Waarschijnlijk een broodje aapverhaal, maar het doet het nog altijd wel leuk.
Blijkbaar ging dat het volk te ver en toen riep men: ‘Slacht al het vee.Van iedereen, zijn paarden en koeien, dan hebben we weer wat te eten.’
Het voorstel werd besproken door Van der Werf en zijn raad en men besloot te loten wie zijn vee moest afstaan en wanneer. Natuurlijk waren alle eigenaren van vee blij als bij de dagelijkse loting bleek dat hun koeien of paarden de slacht weer ontsprongen. Maar een paar dagen later moest er weer worden geloot, ook al waren er steeds minder magen te vullen.
Een van hen was Cornelis Jansz van Zwanenborg. Hij bezat een klein rijpaardje waarmee hij als warmoezenier in de omgeving van Leiden tot het beleg kwam probeerde zijn waren aan de man te brengen. Het schamele voedsel waarover hij kon beschikken deelde hij met het dier. Doordat de stad nu hermetisch was afgesloten en er bovendien niets te verkopen viel, lag zijn handel stil, maar hij hoopte toch weer zo snel mogelijk zijn broodwinning met zijn geliefde paardje te kunnen hervatten. Hij maakte steeds een klein sprongetje van vreugde als zijn paardje weer de dans was ontsprongen.
Op een dag zagen waarnemers vanaf een toren dat het water begon te stijgen. Ook zag men heel in de verte een vloot van geuzen naderen. De Staten van Holland hadden besloten de hele boel onder water te zetten en Leiden niet prijs te geven aan de vijand. Het ontzet leek nabij…
De dag daarop ging Cornelis opnieuw naar de loting. En opnieuw hoorde hij een andere naam afroepen. Zijn paardje was de slacht weer ontsprongen. Er waren nu niet meer zo veel paarden over. Maar hij begon toch te hopen. Als het water nu wat sneller zou stijgen dan…
Maar het water steeg niet sneller. Integendeel, het daalde door de aanhoudende oostenwind. De vloot van de geuzen liep vast. De bevrijding van de stad bleef uit en de toestand leek hopeloos.
Dan opeens: op 18 september draaide de wind van oost naar noordwest, er stak een hevige storm op en opeens kon de geuzenvloot weer varen. De Spanjaarden waren gevlucht. Het hart van Cornelis begon sneller te kloppen. Eindelijk, eindelijk, een eind aan alle onzekerheid. Leidens ontzet was nabij.
Het werd 2 oktober en het ging langzaam, tergend langzaam, maar nog één loting en het was voorbij. Hij liep naar het plein waar de loting plaatsvond en vrijwel onmiddellijk hoorde hij zijn naam. Als in een roes pakte hij het paardje bij de leidsels en leverde het af voor de slacht.

De dag erop voer de geuzenvloot bij de Vliet de stad in. Er was nu weer voedsel voor iedereen: haring en wittebrood. Iedereen vierde feest en hoste door de straten. Slechts één man zat ergens op een stoepje. Zijn handen voor zijn betraande gezicht geslagen. Het drong allemaal niet tot hem door.

Terreurmail en ander irrileed

Vanochtend weer de wekelijkse folder van de Hema in mijn mailbox. Aanbieding van nachtjaponnen. Daaronder de vraag:

Nu kan ik wel omstandig gaan antwoorden dat ik een man ben en dat ik, ofschoon er ongetwijfeld mannen zullen zijn die niets liever doen dan in een fleurig nachtjaponnetje in bed kruipen,en ware ik een vrouw ik ongetwijfeld ook zo’n prachtpon van de Hema zou aantrekken, maar dat ik in de huidige situatie toch nog nooit de aanvechting heb gehad zo’n ding aan te schaffen. Voor mij dus volstrekt zinloze reclame. Een week later proberen ze me te paaien met jurkjes voor meisjes van 6 – 9. Beste Hema, hou toch op; bovendien vind ik uw mailtjes ontzettend irri. Komt allemaal omdat ik me een keer bij de kassa een klantenkaart heb laten aansmeren. Kunnen we geen compromis sluiten? Jullie staken die absurde werving en dan beloof ik dat ik een keer per jaar zo’n veel te vette worst bij jullie kom kopen. Deal?
Bij een bedrijfje koop ik via internet een hoesje voor mijn mobiele telefoon. Wordt twee dagen later keurig bezorgd. Evenals de aanbiedingen die daarna op je startpagina verschijnen zodra je je pc aanzet. Nog wekenlang wordt die geteisterd met aanbiedingen voor telefoonhoesjes. Van de zelfde aanbieder. Is de kwaliteit van jullie hoesjes zo erbarmelijk dat het toegezonden hoesje nu al weer stuk zou kunnen zijn?
Tijdens een expo in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden had men als decoratie overal op de vloer kleine bruine stenen schildpadjes neergezet. Vriendin verliefd op die diertjes en ik vraag het RMO waar ze vandaan komen. Ik krijg keurig het adres van een tuincentrum en inderdaad waren ze daar te koop. Ik bestelde er een die keurig werd bezorgd. Maar nog weken daarna werd mijn beeldscherm dagelijks geteisterd met nog mooiere, leukere, kleinere, grotere enz. schildpadjes. Best tuincentrum, het is hier geen schildpaddenopvang.
Ook zoiets: ongevraagde mailtjes voor wellicht best wel heel goede maar mij onbekende doelen ergens ver weg. Stort een keer wat en ze blijven je mailbox bombarderen. Maar geen nood: vaak kun je ergens onderaan klikken als je geen propaganda voor wat dan ook wilt ontvangen. Ben je er van af. Denk je. Maar nee, dan krijg je een vragenlijst waarom je in hemelsnaam die toch zo goed bedoelde mail niet meer hebben wilt. En gooi het maar niet weg, want dan herhaalt dat mailtje zich tig keer. Waarop een lijst met zestig vragen volgt… ‘Het kost u slecht enkele minuten dit mailtje te beantwoorden’. Paar maanden later gaat de telefoon of je je gift niet wilt verhogen. ‘Wij doen er goede dingen mee…’ Ja, dank je de koekkoek. Ze zeggen echt niet: we gaan er lekker van uit eten. Of we willen het salaris van onze directeur verhogen. Ach nee, dat zeggen ze natuurlijk niet. Ze willen het salaris alleen maar in overeenstemming brengen met Europse normen. Stom van me.

Als de zon in Leiden ondergaat

Een van de weinige zekerheden die een mens in zijn leven heeft is dat de zon iedere dag weer ondergaat. Hoe fel en vrolijk hij die dag ook heeft staan schijnen en spelletjes met de wolken heeft gespeeld, opeens in hij het zat en zakt langzaam weg achter de horizon. ‘Tukkie doen, want morgen weer vroeg op’, denkt hij dan.
Het gebeurt iedere dag, maar eigenlijk is geen enkele dag het zelfde. Iedere dag opnieuw geven licht, lucht en wolken weer een schitterende voorstelling die ik vanuit mijn huiskamer mag zien. Soms doet ook de Petruskerk als figurant mee. Het verveelt me nooit, dus daarom vandaag ook maar eens een show van zon en wolken op mijn weblog.

Bruisend Gent

Terug uit Gent, een van die prachtige oude steden van onze zuiderburen. Vanuit een oud maar gezellig hotelletje aan de Oude Houtlei zit je binnen een kwartiertje lopen in de oude binnenstad. Het historisch hart van de stad is niet groot, maar het aantal bezienswaardigheden, met de vele oude kerken en gebouwen maakt veel indruk. Met als topper natuurlijk de Sint Baaf waar doorgaans heen van de beroemdste schilderijen van de wereld te zien is: het drieluik Het Lam Gods van Van Eijck. Helaas nu in restauratie. Maar er blijft genoeg over om je over te verbazen: over de grote hoeveelheid goed onderhouden monumenten, over de gezellige sfeer in de oude stad, de tegenstelling tussen luxe herenhuizen en verpauperde woninkjes in de smalle steegjes van het oude centrum en het goede eten en drinken in de vele eetgelegenheden vlakbij of langs de oude Leie, ’s avonds een feest met alle lichtjes.
Ik heb geteld: ik ben met 208 foto’s thuis gekomen. Schrik niet, hieronder slechts vijftien:

Waar zijn Ans en Arie?

Voor heel wat lezers zal het plaatje links wellicht een blije blik van herkenning opleveren. Immers, een paar jaar geleden ben ik abrupt gestopt met mijn verslagen over de belevenissen van dit al wat oudere echtpaar. Nog steeds krijg ik zo af en toe een mailtje of een reactie met de vraag of die twee leuke mensen eigenlijk nog in leven zijn. Wat dat betreft goed nieuws: ze zijn nog springlevend en maken nog van alles mee in en rond hun kleine huisje. En nog steeds weet Arie een passende oplossing voor alle wereldproblemen, daarbij gebruik makend van zijn eigen specifieke taalgebruik vol verhaspelingen. En daarin schuilt nu net het probleem. Want opeens kreeg ik regelmatig berichtjes van mensen die meenden dat ik dit merkwaardige misbruik van onze taal had gepikt van een echtpaar uit het tv-programma Koefnoen, waarvan de man zich op gelijke wijze ook bediende van verhaspelde uitdrukkingen. Ofschoon ik vrij eenvoudig kan aantonen dat mijn ‘schepping’ al lang bestond voordat het Koefnoense echtpaar op de buis verscheen.
Nu is er bij de omroep de laatste jaren natuurlijk wel een chronisch gebrek aan frisse nieuwe ideetjes ontstaan en vindt steeds vaker recycling van oude programma’s plaats. Maar het gaat toch wel wat ver om nu maar te veronderstellen dat Koefnoen dit merkwaardige taalgebruik van Tagrijn heeft overgenomen. Waarschijnlijk is de auteur op het zelfde idee gekomen. Al met al vond ik het echter toch erg onplezierig en dus besloot ik niet langer te gaan gluren in het huisje van Ans en Arie en zeker niet om hierover contact op te nemen met de bedenkers van Koefnoen. Want zoals Arie me al zei: ‘Tegen die gasten van de tv moet je toch altijd Delft onderspitten.’
Ook het echtpaar uit Koefnoen is inmiddels met de noorderzon vertrokken. En niet om hiermee Tagrijn van dienst te zijn, vermoed ik.

Ik weet niet of ik met dit berichtje de pijn en het waarschijnlijk immense verdriet om het gemis van de lezers van Ans en Arie geheel kan wegmasseren. Maar denk maar zo: de vroegere artieste Heintje Davids heeft zeven keer afscheid genomen van het publiek.

Tja…

Het is best een aardig tijdje geleden dat ik hier een blog met Tjaatjes heb gevuld. Maar het verzamelen van deze uitglijders heeft niet stil gestaan. Daarom vandaag maar weer eens een verzameling uitglijders waarbij je best ‘tja’ kunt zeggen. Het is een goed gebruik te beginnen met de zaken die de lezers van Tagrijn me hebben toegestuurd. Zoals deze van Dwarsbongel. Zijn vrouw nam een pakje crackers mee. Je ziet hier een montage van de voor- en achterkant van de verpakking. Als de ingrediënten voor de helft uit spelt bestaan is het best knap daar iets van te bakken dat 100% spelt bevat.

Ben je een vreemd figuur als je een speklap op je benen bindt of gewoon een spekkoper?

Hoe lang ben je eigenlijk zangeres als je je vijftigste jubileum viert?

Bij deze mag je zelf een grappig bijschrift bedenken:

Je moet toch wel een heel sombere bui hebben om genoegen te beleven aan dit menu.

Het Leidsch Dagblad heeft erg weinig vertrouwen in de intelligentie van de mens aan het eind van deze eeuw.

Bij kunstenaarsvereniging Ars Aemula in Leiden beschikt men wellicht over te weinig expositieruimte, maar dit is toch wel heel miniem.

Dat is pas echt handig: One Day Only heeft een plafonnière in de aanbieding die licht geeft:

 Niet aan te raden: een bad nemen in het voormalige Volksbadhuis aan de Oude Singel in Leiden. Gelukkig wordt je er wel voor gewaarschuwd.

Dit waren er weer wat. Lees je nu ook iets waarvan je zegt: ‘tja…’ wil je me dat dan even mailen? Bedankt.

Het nieuws van 15 augustus 1918

15 Augustus 1918  Ook Nederland was een eeuw geleden in de ban van de Eerste Wereldoorlog. En ook al was ons land neutraal, dat wil niet zeggen dat we er hier geen last van hadden. We hadden dat laatste oorlogsjaar niet minder dan zeventien partijen, want de laatste verkiezingen hadden de boel flink door elkaar geschud. De liberalen, die voor de verkiezingen nog veertig zetels hadden, hielden er, na zich te hebben opgesplitst in drie partijen, totaal vijftien over. De uiteindelijk ontstane coalitie onder Cort van der Linden, die zonder meerderheid was samengesteld, zag zelfs in deze crisistijd geen kans behoorlijk samen te werken en dat was dan ook niet bevorderlijk voor de gang van zaken in ons land.
Overal heerste zware armoe, de Spaanse griep stak ook hier de kop op, er was honger, er was schaarste aan alles en bovendien heerste de angst dat Duitsland onze neutraliteit op den duur zou schenden en onze grens zou passeren om zodoende België vanuit het noorden te kunnen aanvallen. De confessionele partijen opperden nog even om onze neutraliteit dan maar op te geven, zodat Duitsland zonder bloedvergieten hier de grens over kon, maar dit plan kreeg geen bijval.
De stukjes hieronder komen uit het Leidsch Dagblad van 15 augustus 1918. Waarschijnlijk als gevolg van papierschaarste telde de krant die dag slechts vier pagina’s en de Leidsche Courant, een katholiek dagblad, verscheen die dag helemaal niet.

Boarding! Rondvaart door Leiden

Vroeger waren er in Leiden tientallen grachten. Helaas heeft men er de vorige eeuw ter wille van het verkeer veel gedempt. Toch zijn er nog genoeg over om met een boot een vaartocht te maken. Enkele rondvaartmaatschappijen spinnen daar goed garen bij en vooral toeristen zie je bij bosjes blij door de Leidse wateren drijven om te luisteren naar de waarheden en helaas ook nog al wat onwaarheden die de gids hen met groot enthousiasme vertelt.
Daarom is het natuurlijk heel vreemd dat ik, die al mijn hele leven in de Sleutelstad woon, nog nooit een rondvaart door eigen stad heb gemaakt. En dat terwijl iedereen zegt dat het zo leuk is omdat je dan alles eens van een heel andere kant kunt bekijken. Wat anno 2018 sowieso verstandig is. Maar dit terzijde. Het was er nooit van gekomen. Tot een paar weken geleden. Toen kreeg ik opeens zo maar voor mijn verjaardag een rondvaart door de stad aangeboden. Het was inderdaad erg leuk een deel van de oude binnenstad eens vanaf het water te zien en onder tientallen bruggen door te varen.
Daarom kan ik je vandaag meenemen voor een wat ingekort vaartochtje. Als enige verkoeling met dit warme weer je welkom is, ga dan mee. Boarding!

Met een boot van rederij Rembrandt varen we weg vanaf de Beestenmarkt en gaan onder de Blauwpoortsbrug door.

Dan rechts over het Galgewater (Oude Rijn) langs de oude Stadstimmerwerf, voor je molen De Put en links de Weddesteeg, waar Rembrandt werd geboren en zijn jeugdjaren heeft doorgebracht:

Dan langs het Rembrandtpark en dan linksaf de Witte Singel op. Na een paar honderd meter onder het rustieke bruggetje bij het Paterstraatje door:    Ook gaan we voorbij de Hortus Botanicus, waar gewassen uit den vreemde worden gekweekt voor studiedoeleinden in laboratoria, maar waar het alle seizoenen goed toeven is.

Ook aan de Witte Singel het complex voor de astronomen: de befaamde Sterrenwacht.

Daarna zie je links de brug over de Vliet. Dat is precies de plek waar de Watergeuzen in 1574, nadat ze de Spanjaarden hadden verjaagd, de stad binnenvoeren en de uitgehongerde bevolking van haring en wittebrood voorzagen. Leidens Ontzet wordt nog ieder jaar op 3 oktober uitbundig gevierd.

Vervolgens werpen we een blik op het wat geel geworden Plantsoen.

We varen over de Zijlsingel, gaan dan linksaf en varen over de statige Herengracht, destijds gebouwd voor de hogere klasse.

Zo komen we op de Rijn waar we links de achterzijde van de huizen aan de Hogewoerd zien.

We naderen nu het centrum van de stad en varen over de Nieuwe Rijn waar je links en rechts heel veel terrassen vindt.

Hier zien we de Korenbeursbrug, de enige overdekte brug van Europa. Ook daar gaan we onderdoor.

Na nog een stukje Nieuwe Rijn gaan we onder de Visbrug door en je ziet: ook daar weer terrasjes.
We varen rustig door langs de Apothekersdijk en komen dan na een minuut of vijf weer uit op de plek waar we begonnen. Pas op met uitstappen en denk aan de gids!

Een wandeling in de Horsten

Afgelopen zondag was het niet meer zo snikheet, dus besloten we weer eens even de benen te strekken zonder puffen en zuchten. Binnen een kwartier rijden we naar Wassenaar en daar kun je geweldig wandelen in de Horsten,de achtertuin van de koninklijke familie. We hebben een jaarkaart dus kunnen op ieder gewenst moment kijken hoe de natuur er in dit uitgestrekte gebied bij staat. Het is er tijdens ieder jaargetijde prachtig, al was het nu hier en daar toch wel even schrikken van de soms al herfstachtige tafereeltjes: dode planten, verdord groen, bruine bladeren, paddenstoelen en gezwam.
Hieronder een korte fotoimpressie met het verhaal dat zichzelf vertelt.

 

Schatten uit het Rijks

Nederland zucht en puft massaal onder een zon die maar niet van ophouden weet. ’s Avonds zakt hij, moe van het schijnen, voor enkele uren puffend weg achter de horizon om de andere ochtend weer fris en fruitig door te gaan met het teisteren van ons landschap.  Op overvolle stranden of op bomvolle campings met te veel mensen in vaak te kleine tentjes. Het groene gras in weiden en parken verandert zienderogen in een soort woestijnlandschap. Agrariërs klagen steen en been en op de parapluafdeling van Hudson’s Bay is geen kip te zien. Op de andere afdelingen overigens ook niet. Maar dat is weer een ander verhaal.

Ook een ander verhaal is deze kudde schapen, geschilderd door Antony Mauve (1838 – 1888) die ik vorige week aan een muur  in het Westfries Museum in Hoorn zag hangen. Ze komen niet naar je toe, maar lopen van je weg. Waarschijnlijk op zoek naar een koel grazig plekje of wellicht is de verblijfsvergunning verlopen. En dat deed me dan opeens denken aan mijn laatste stukje van half december 2017 waarin ik de toen kleumende herdertjes bij nachte in het veld liet zingen en de belofte deed weer wat van me te laten horen zodra ze met hun schapen vertrokken waren. En kijk, daar gaan ze dan. Eindelijk.
Dit schilderij is trouwens een zogenaamde goedkope Mauve, althans in de tijd dat hij de dieren schilderde. Hij schilderde schapen in opdracht. Schapen waarvan je alleen de achterkanten ziet waren stukken goedkoper dan schapen waarvan hij ook de ingewikkelde koppen moest schilderen.
Nu we toch in dat museum zijn, bekijken we maar meteen wat andere schilderijen van tijdgenoten. Het is de tentoonstelling Lage Landen, schatten uit het Rijks die nog tot en met 30 september in dat museum te zien zijn.

Een van de andere schilders die daar werk hebben hangen is Weissenbruch. Ik laat dit werkje zien, ook al omdat het voor mij onbegrijpelijk is dat om dit leuke kleine werkje zo’n  knots van een protserige lijst zit. Maar in die tijd was dit niet ongebruikelijk. Bovendien: over smaak valt niet te twisten en de kunstenaar heeft altijd gelijk.
Behalve Mauve en Weissenbruch zijn ook Jozef Israëls, v.d. Sande Bakhuijzen en veel andere bekende tijdgenoten vertegenwoordigd.